Mae gwybodaeth wedi dod i law trwy geisiadau rhyddid gwybodaeth wedi dangos bod swyddfa Comisiynydd y Gymraeg yn cynnal llai o ymchwiliadau i achosion o dorri’r Safonau'r Gymraeg a bod canran y cwynion sy’n arwain at ymchwiliadau yn disgyn flwyddyn ar ôl blwyddyn. Ar ben hynny, mae newidiadau arfaethedig i Bolisi Gorfodi’r Comisiynydd a chynnwys y Cynllun Strategol cyfredol a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn rhoi llawer llai o bwyslais ar hawliau a gofynion statudol ar y cyrff sydd yn dod o dan Mesur y Gymraeg 2011.

Rydyn ni'n croesawu gweledigaeth Cynllun Strategol Comisiynydd y Gymraeg o ‘Gymru lle y gall pobl fyw eu bywydau yn Gymraeg’ ond yn dweud bod rhaid rhoi mwy o bwyslais ar ddefnyddio pwerau rheoleiddio, ymestyn Safonau’r Gymraeg a chryfhau  hawliau iaith os am wireddu’r nod.

Cynhaliwyd rali Nid yw Cymru ar Werth yn Nefyn heddiw i bwysleisio bod angen gwneud mwy na rheoleiddio’r farchnad ail dai a thai gwyliau er mwyn mynd â’r afael ag argyfwng tai ein cymunedau Mae'n bwysig cydnabod gwaith Cyngor Tref Nefyn ac ymgyrch Hawl i Fyw Adra yn pwyso am rymoedd i reoli gormodedd ail gartrefi a llety gwyliau, ond bod problemau tai yn parhau ar draws Gwynedd ac felly mai rhan o’r broblem un unig yw ail dai a thai gwyliau.

Mae'r Senedd yn cynnal dadl ar Ystad y Goron heddiw, rydyn ni'n cefnogi’r alwad i ddatganoli Ystad y Goron gan ei fod yn gyfle i fuddsoddi yn y Gymraeg a chymunedau. Dywedodd Jeff Smith, Cadeirydd Grŵp Cymunedau Cymdeithas yr Iaith: "Mae'r Llywodraeth yn dweud mai diffyg arian yw'r rheswm dros dorri gwasanaethau a chyllidebau sefydliadau diwylliannol, nifer ohonynt mewn cymunedau Cymraeg, a chyrff fel Comisiynydd y Gymraeg, sydd i fod i sicrhau darpariaeth a hawliau i ddefnyddio'r Gymraeg.