Siân Gwenllian ar y brig – 'esiampl i eraill', medd y Gymdeithas  

Mae angen i aelodau cabinet y Llywodraeth siarad mwy o Gymraeg yn y Cynulliad – dyna neges ymgyrchwyr, wedi iddynt gyhoeddi ystadegau heddiw sy'n dangos bod defnydd o'r iaith gan Aelodau Cynulliad yn 'isel'. 

Mae Cymdeithas yr Iaith, a gynhaliodd y gwaith ymchwil, wedi dweud bod Siân Gwenllian AC yn 'esiampl i eraill' – a hithau wedi siarad Cymraeg 99% o'r amser yn ystod cyfarfodydd llawn y ddeddfwrfa. 

Fodd bynnag, yn gyffredinol dim ond 12% o'r amser y siaradwyd Cymraeg yn ystod trafodaethau'r Siambr ers etholiadau'r Cynulliad yn 2016. Mae ymgyrchwyr wedi awgrymu bod diffyg defnydd o'r Gymraeg gan Weinidogion wedi cyfrannu at y ffigurau dan sylw. Mae'r Prif Weinidog Carwyn Jones, sy'n rhugl ei Gymraeg, wedi defnyddio'r iaith yn llai aml na'r cyfartaledd: dim ond 10% o'r amser; tra bod defnydd Dafydd Elis-Thomas o'r Gymraeg wedi disgyn o 95% yn 2015 i 73% yn y cyfnod ers mis Mai 2016. 

Mewn ymateb i'r ystadegau, dywedodd Osian Rhys o Gymdeithas yr Iaith: 

"Mae'n amlwg bod Sian Gwenllian yn esiampl i'w chyd-Aelodau yn y Cynulliad – ac mae'n galondid gweld hefyd bod sawl un sy'n dysgu yn gwneud defnydd o'u Cymraeg. Fodd bynnag, mae'n dal i fod yn destun pryder bod yr iaith yn cael ei siarad gyn lleied yn ein corff democrataidd cenedlaethol. Mae cyfrifoldeb arbennig ar ein gwleidyddion i ddangos arweiniad. Ar ddechrau'r flwyddyn newydd felly, rydyn ni'n gofyn i bob Aelod Cynulliad wneud adduned i siarad mwy o Gymraeg yn y Siambr." 

"Un peth sy'n ymddangos fel patrwm yw'r diffyg defnydd gan Weinidogion y Llywodraeth fyddai'n gallu gwneud defnydd llawer mwy o'r Gymraeg. Mae'n debyg ei bod hi'n arfer gan Weinidogion i wneud y rhan fwyaf o'u hareithiau yn Saesneg ac ymateb i gwestiynau Saesneg yn Saesneg, a hynny er bod gwasanaeth cyfieithu ar y pryd ar gael bob amser. Mae angen newid yr arfer hwnnw, ac os nad yw'r gwasanaeth sifil yn darparu digon o gefnogaeth i baratoi areithiau ac atebion yn Gymraeg, mae angen arweiniad oddi uchod. Er enghraifft, mae’n ddadlennol bod Dafydd Elis-Thomas, yr Aelod Cynulliad oedd â'r defnydd uchaf yn 2015, yn siarad Cymraeg yn llai aml yn ystod ei gyfraniadau yn y Cynulliad nawr ei fod yn Weinidog.  Mae hynny'n awgrymu problem systematig gyda'r ffordd mae'r Llywodraeth yn gweithredu. 

Wrth sôn am bwysigrwydd arweiniad y Llywydd, ychwanegodd Osian Rhys: 

"Mae'n amlwg hefyd bod Elin Jones, fel Llywydd newydd, yn cynnig arweiniad cryf i'r Aelodau o ran defnydd o'r Gymraeg yn y Siambr, a diolch iddi am ei gwaith. Fe hoffen ni annog y Llywydd hefyd i ystyried ffyrdd o annog Aelodau, ac yn enwedig Gweinidogion, i siarad Cymraeg yn amlach yn y Siambr, gan nad ydyn ni wedi gweld y cynnydd roedden ni wedi'i ddisgwyl ers 2015." 

Cliciwch yma am yr ystadegau llawn

Y stori yn y wasg:

Golwg360

Daily Post

Cymru Fyw

WalesOnline

BBC Cymru (Saesneg)