Wrth ymateb i gyhoeddiad Llywodraeth Cymru o’i chyllideb ddrafft ar gyfer 2024-25, mae Cymdeithas yr Iaith wedi rhybuddio bod angen buddsoddiad digonol mewn Addysg a’r Gymraeg, yn enwedig o ystyried uchelgais y Llywodraeth i gynyddu nifer y plant sy’n dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg.

Dywedodd Siân Howys, Cadeirydd Grŵp Hawl Cymdeithas yr Iaith:

“Mae’r cyhoeddiad y bydd £95 miliwn o doriad i Addysg yn siomedig iawn ac yn anghyson gyda chynlluniau’r Llywodraeth. Wrth i Lywodraeth Cymru baratoi i gyflwyno Bil Addysg Gymraeg yn y flwyddyn newydd gyda’r nod o sicrhau addysg Gymraeg i bawb, mae angen buddsoddiad nid toriad mewn gwariant yn y maes allweddol hwn.

“Mae hi’n siom y bydd toriad o £3.2m i fwrsarïau cymhelliant ôl-raddedig ar gyfer myfyrwyr Meistr ôl-raddedig sy'n byw yng Nghymru, a thoriad o £3.5m o gyllid sy'n gysylltiedig â'r Coleg Cymraeg Cenedlaethol a'r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol. Daw’r toriadau yma yn sgîl tanfuddsoddiad hanesyddol mewn addysg ôl-16 cyfrwng Cymraeg, gan gynnwys prentisiaethau.”

Mae’r Gymdeithas hefyd wedi pwysleisio effaith pob maes gwariant ar y Gymraeg. Ychwanegodd Siân Howys:

“Mae amaeth yn ddiwydiant allweddol o ran dyfodol y Gymraeg ac mae canran uchel o’i siaradwyr yn byw mewn cadarnloedd Cymraeg o fewn ardaloedd gwledig ac yn ddibynnol ar y sector amaeth am fywoliaeth. Byddai toriad o 10% mewn termau real yn effeithio ymhellach ar  hyfywedd y cymunedau Cymraeg hyn. Mae pobl ifanc yn cael eu colli o’n cymunedau fel ag y mae, oherwydd prisiau cynyddol tai i’w prynu a’u rhentu. Bydd toriad i’r diwydiant yn ei gwneud yn fwy anodd byth i bobl allu aros i fyw a gweithio yn lleolgwledig.

“Ymhellach, wrth gynyddu gwariant ar gyfer y GIG ac Awdurdodau Lleol, mae angen ymdrechion o’r newydd i sicrhau bod y Gymraeg yn cael ei phrif-ffrydio mewn gwasanaethau cyhoeddus. Mae disgwyliad ar wasanaethau cyhoeddus i ddefnyddio’r Gymraeg a datblygu gweithluoedd Cymraeg ond mae angen sicrhau bod hawliau a safonau iaith yn cael eu gweithredu yn effeithiol. Mae angen cryfhau yn benodol gweithrediad  Strategaeth y secor Iechyd a Gofal, Mwy na Geiriau ynghyd a Safonnau Iaith y cyrff cyhoeddus .