Proclamasiwn Cynrychiolwyr Cymunedau’r Ieithoedd Lleiafrifol yn Sgil Brexit
Beth bynnag fo ein daliadau gwleidyddol unigol ni, fel cynrychiolwyr cymunedau ieithoedd lleiafrifol yn yr ynysoedd hyn (a daliadau unigol y rhai yr ydym yn eu cynrychioli), nid oes amheuaeth fod ein cymunedau yn wynebu cyfnod tra chymhleth yn sgil penderfyniad mwyafrif dinasyddion y Deyrnas Unedig i adael yr Undeb Ewropeaidd. Ofnwn y bydd Brexit yn esgor ar ddyfodol ansicr i’n cymunedau, yn economaidd ac yn ddiwylliannol, fel y dengys y penderfyniad diweddar gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig i ddiddymu ei nawdd i’r Gernyweg. Yr ydym bellach unwaith eto ar drugaredd llywodraeth San Steffan. Dyma sefydliad na ddangosodd unrhyw awydd i amddiffyn nac i hyrwyddo hawliau siaradwyr ieithoedd ein cenhedloedd a’n bröydd, ac sydd wedi gweithredu polisïau ymosodol drwy gyfnodau helaeth o’n hanes cyffredin gyda’r bwriad o ddifodi’n hieithoedd.
Gan ei bod yn debygol na fyddwn yn gallu derbyn nawdd Ewropeaidd ar gyfer prosiectau iaith, buddsoddiadau diwylliannol ac economaidd o goffrau’r UE, bydd rhaid i ni ymgyrchu’n galetach nag erioed i sicrhau cyfiawnder i gymunedau ein hieithoedd ni ar lefel rhanbarthau, ein gwledydd ac ar lefel gwladwriaeth y DU benbaladr. Cydsafwn yn awr fan hyn a chydsefyll a wnawn yn y dyfodol yn ysbryd brawdgarwch a thynged gyffredin, a mynnwn fod Llywodraeth San Steffan yn cyflawni ei dyletswydd i’n cymunedau ni drwy gynnal y nawdd a ddarperir iddynt gan yr UE.
Ymhellach, ystyriwn benderfyniad San Steffan i ddiddymu nawdd i’r iaith Gernyweg yn arwydd diamau o ddrwgewyllys ac yn dor-cytundeb o dan Siarter Ieithoedd Rhanbarthol neu Leiafrifol Ewrop (Erthygl 7, Rhan II). Mynnwn y caiff y nawdd hwn ei adnewyddu yn unol â’r ddeiseb a ddygir gerbron Senedd San Steffan. Yn ogystal, cefnogwn alwad pobl Cernyw ar i’r Llywodraeth ddarparu’r nawdd ariannol sy’n debygol o gael ei golli yn sgil Brexit. Yr ydym, fel cynrychiolwyr cymunedau ieithoedd lleiafrifol yr ynysoedd hyn, yn datgan na oddefwn y gyfryw driniaeth gan y Llywodraeth ganolog na chan unrhyw awdurdod gwleidyddol, ac y byddwn yn defnyddio pob dull a modd heddychlon o fewn ein gallu i wrthsefyll y fath anghyfiawnder ac i sicrhau tegwch ariannol, gwleidyddol a diwylliannol ar gyfer ein cymunedau ieithyddol.
Jori Ansell, Kaderyer Akademi Kernewek
Jamie Bevan, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg
Ciarán Mac Giolla Bhéin, Bainisteoir Abhcóideachta, Conradh na Gaeilge
Dòmhnall Mac Nèill, Ceannard, Comunn na Gàidhlig
Graham Sandercock, Kesva an Taves Kernewek
Proclamation of Minority Language Communities Representatives in the Aftermath of Brexit
Whatever our individual political beliefs, as representatives of minority language communities of these islands (and whatever the individual beliefs of those whom we represent), there is no doubt that our communities face a highly complex period in the aftermath of the decision made by the majority of the United Kingdom’s citizens to leave the European Union. We fear that Brexit will lead to an insecure future for our communities, as the UK Government’s recent abolition of funding for the Cornish language demonstrates. We are once again at the mercy of the Westminster Government. That government is a body that has shown no desire to protect and promote the rights of speakers of our nations’ languages, and have throughout much of our shared history conducted aggressive language policies designed to eradicate our languages.
Since we are henceforth unlikely to receive European funding for language projects, cultural and economic investment from the EU’s funds, we shall have to campaign harder than ever before to secure fair treatment for our language communities at the levels of regions, countries and the UK State as a whole. We stand together here now and together shall we stand in the future in a spirit of brotherhood and common destiny and we insist that the Westminster Government fulfill their duty to our communities by sustaining the funds that have been provided to them by the EU.
Furthermore, we consider the Government’s decision to abolish funding for the Cornish language an indubitable sign of ill will and a violation of agreement under Europe’s Charter for Regional or Minority Languages (Article 7, Part II). We insist that the funding be reinstalled in accordance with the petition that is put forward to the Westminster Parliament. As well as that, we support the Cornish people’s appeal calling on the Government to provide the financial funding that is likely to be forfeited in the wake of Brexit. We, as representatives of minority language communities of these islands, declare that we shall not tolerate such treatment by the central Government nor by any other political authority and that we shall use all peaceful means within our capacity to withstand such injustice and to secure financial, political and cultural fairness for our language communities.
Jori Ansell, Kaderyer Akademi Kernewek
Jamie Bevan, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg
Ciarán Mac Giolla Bhéin, Bainisteoir Abhcóideachta, Conradh na Gaeilge
Dòmhnall Mac Nèill, Ceannard, Comunn na Gàidhlig
Graham Sandercock, Kesva an Taves Kernewek
Forógra Ionadaithe Phobail na Mionteangacha i nDiaidh Brexit
Cibé tuairimí polaitíochta pearsanta atá againn, mar ionadaithe phobail mionteangacha na n-oileán seo (agus cibé tuairimí na ndaoine a ndéanaimidne ionadaíocht dóibh), níl amhras ar bith ann go dtugann ár bpobail aghaidh ar ré ríchasta i ndiaidh don mhórchuid de shaoránaigh na Ríochta Aontaithe a bheartú ar an Aontas Eorpach a fhágáil. Tá faitíos orainn go gcuirfidh Brexit cultúir is geilleagair ár bpobal i gcontúirt, mar a léiríodh go paiteanta le déanaí nuair a chuir Rialtas na RA maoiniú don Choirnis ar ceal. As seo amach, táimid fágtha arís ar ais faoi smacht Rialtas na RA. Séard atá sa rialtas sin an bhunaíocht nár thaispeáin dea-thoil ar bith chun cearta chainteoirí theangacha ár bpobal is ár ndúichí a chosaint is a chur chun cinn agus iad ag cleachtadh polasaithe foghacha le rún a ndíothaithe i gcaitheamh ár staire comhroinnte go léir nach mór.
Ós rud é nach cosúil go mbeimid in ann maoiniú Eorpach a fháil le haghaidh tionscadal teanga ná infheistíocht chultúrtha agus eacnamúil ó chistí an AE, is déine ná ariamh roimhe a chaithfimid a dhul i mbun feachtasaíochta le cothrom na Féinne a chinntiú do phobail ár dteangacha ar leibhéal na régiún is na dtíortha is Stát na RA go léir. Seasaimid le chéile anseo anois agus sesamh le chéile a dhéanfaimid san am atá amach romhainn i meon bráithreachais agus cinniúna coitinne. Agus éilímid go ndéana Rialtas na RA a dhualgas dár bpobail tríd an maoiniú a chuireann an t-AE ar fáil dóibh a chothú.
Ina theanta sin uilig, táimid den tuairim gur comhartha dearfa mioscaise agus sárú ar an gCairt Eorpach um Theangacha Réigiúnacha nó Mionlaigh (Airteagal 7, Cuid II) é cinneadh Rialtas na RA maoiniú don Choirnis a chur ar ceal. Éilímid go gcuirtear an maoiniú seo ar ais i gcomhréir leis an achainí a chuirtear faoi bhráid Pharlamaint na RA. Chomh maith leis sin, tacaímid le himpí mhuintir Chorn na Breataine ar an Rialtas lárnach an maoiniú atá i mbaol a chaillte i ndiaidh Brexit a sholáthar. Fógraímidne, mar ionadaithe phobail mionteangacha na n-oileán, seo nach nglacfaimid leis an dóigh a gcaitheann an Rialtas linn agus go mbainfimid feidhm as gach uile mhodh síochánta a bhfuil acmhainn againn air chun a leithéid d’éagóir a sheasamh is cothrom na Féinne a chinntiú do phobail ár deangacha amach anseo ó thaobh airgid, polasaithe agus culúir de.
Jori Ansell, Kaderyer Akademi Kernewek
Jamie Bevan, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg
Ciarán Mac Giolla Bhéin, Bainisteoir Abhcóideachta, Conradh na Gaeilge
Dòmhnall Mac Nèill, Ceannard, Comunn na Gàidhlig
Graham Sandercock, Kesva an Taves Kernewek
Foirgheall Riochdairean Coimhearsnachdan na Mion-chànanach ri lìnn Brexit
A dh’aindheoin na beachdan poilitigeach againn fhèin, mar riochdairean coimhearsnachdan mion-chànanach na h-eileanan seo (agus a dh’aindheoin beachdan poilitigeach iadsan a tha sinn a’ riochdachadh), chan eil teagamh nach eil ar coimhearsnachdan a’ cuir aghadh an dràsta ri àm gu math toinnte a’ leantainn co-dhùnadh mòr-shluagh Bhreatuinn gus an Aonadh Eòrpach fhàgail. Tha eagal oirnn gum bidh an t-àm ri teachd neo-thèarainte do ar coimhearsnachdan, mar chunnacas leis an dòigh anns an do chuir Riaghaltas na RA casg air maoineachadh do chànan na Cùirn. Tha sinn uair eile an eisimeil Riaghaltas Westminster. Chan eil an riaghaltas sin air ùidh no miann a nochdadh airson còraichean luchd-labhairt cànain ar nàiseanan no roinnean a dhìon no àrdachadh, agus a tha, tro mhòran dha ar n-eachdraidh cho-roinnte air a bhith an sàs ann am poileasaidhean ionnsaigheach a tha air an dealbh gus cur às dha na cànain againn.
Leis gum bheil e eu-coltach a-nis gum faigh sinn airgead Eorpach airson pròiseactan cànain, culturach neo eaconomach, bithidh againn ri iomairt fada nas làidire a dhèanamh gus làimhseachadh cothromach fhaighinn dh’ar coimhearsnachdan cànain aig ìrean roinneal, dùthchannan, is Stàit an RA gu lèir. Tha sinn nar seasamh còmhla an seo an dràsta, is ’se sin a nì sinn san àm ri teachd ann an spiorad bràithreachais is aona-dhànach, is tha sinn a’ cuir air Riaghaltas Westminster gun coilean iad an dleasdnas dhar coimhearsnachdan tro bhith a dìon an taic-airgid a bhathas a’ faighinn bhon AE.
A thuilleadh air seo, tha sinn dhan bheachd gum bheil co-dhùnadh an Riaghaltas gus cuir às dhan taic-airgead do chànan na Cùirn na chomharra deàrbhte de mhì-rùn, is na bhristeadh air an aonta bhon Chairt Eorpach nan Mion-Chànan (Alt 7, Pàirt II). Tha sin a’ cuir air gun tèid am maoineachadh seo ath-stèidheachadh, a rèir an athchuinge a tha gu chuir mu choinneamh Pàrlamaid Westminster. Cuideachd, tha sinn a’ cuir taic ri tagradh muinntir a’ Chùirn is iad ag iarraidh air an Riaghaltas maoineachadh a thoirt dhaibh mu choinneamh na tha e coltach a chailleas iad ri lìnn Brexit. Tha sinne, mar riochdairean na coimhearsnachdan mion-chànanach anns na h-eileanan seo, a’ dearbhadh nach gabh sinn ri làimhseachadh mar seo bhon Riaghaltas, neo bho ùghdarras poilitigeach eile, is gun cleachd sinn a h-uile modh sìobhalta a tha nar comas gus cuir an aghaidh leithid a dh’ana-cheartais, agus gus cothromachd maoin, poilitigeach, is culturach a ghlèidheadh dh’ar coimhearsnachdan cànanach.
Jori Ansell, Kaderyer Akademi Kernewek
Jamie Bevan, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg
Ciarán Mac Giolla Bhéin, Bainisteoir Abhcóideachta, Conradh na Gaeilge
Dòmhnall Mac Nèill, Ceannard, Comunn na Gàidhlig
Graham Sandercock, Kesva an Taves Kernewek
Gwarnyans Kanasow Kemenethow an Yethow Minoryta wosa Brexit
Py pynag a vo agan kryjyansow politek agan honan, avel kanasow kemenethow yethow minoryta y’n enesow ma (ha py pynag a vo an kryjyansow unnik a’n re a eson ni owth aga hannasedhi), nyns eus dout bos termyn gomplek a dheu rag agan kemenethow wosa an ervirans gwrys gans moyha rann a vurjysi an Rywvaneth Unys dhe dhiberth an Unyans Europek. Yma own dhyn Brexit dhe dhinythi termyn ansur rag agan kemenethow, dell o diskwedhys a-dhiwedhes pan wrug an Governans dilea arghasans rag an taves kernewek. Unnweyth moy, yth eson ni war verci Governans S. Stefan. Ottomma kowethyans na wrug diskwedhes hwans vyth oll dhe witha hag avonsya gwiryow kowsoryon yethow agan kenedhlow hag a wrug sewya policis argasus, dre voyha rann agan istori kemmyn, gans an amkan a dhiwreythya agan yethow.
Drefen nag yw gwirhaval ni dhe dhegemeres arghasans europek namoy rag ragdresow yeth, po kevarghowyow gonisogethek hag erbysek dhyworth arghow an UE, res vydh dhyn ni kaskyrghes moy kales es bythkweth dhe surhe dyghtyans gwiw rag agan kemenethow yeth war nivel randiryow, agan gwlasow ha’n Rywvaneth Unys ollvysel. Ni a sev war-barth omma lemmyn ha ni a wra sevel war-barth y’n termyn a dheu yn spyrys a vrederedh ha destnans kemmyn ha ni a alow war an Governans yn Westminster dhe gowlwul aga dever dh’agan kemenethow dre ventena an arghasow re beu proviys dhedha gans an UE.
Pella, ni a syns ervirans an Governans dhe dhilea arghasans rag an taves Kernewek dhe vos arwodh apert a volonjedh drog ha dhe derri an unnverheans gwrys yn-dann an Chartour Europek rag Yethow Randiryek po Le-usys (Erthygel 7, Rann II). Ny a dhemond an arghasow dhe vos nowedhys herwydh an petisyon profyes dhe Senedh S. Stefan. Kefrys ha henna, ni a skoodh galow pobel Kernow, hag a wovyn orth an governans dhe brovia an arghasow a vydh kellys, del hevel, wosa ervirans Brexit. Ni, avel kanasow kemenethow yethow le-usys an enesow ma, a dhiskler na vynnen ni perthi dyghtyans a’n par ma gans an Governans kres po gans neb awtorita politek aral hag y hwren ni devnydhya a bub fordh hebask a yllyn, dhe sevel orth pana anjustis ha gwaynya ewnder arghansek, politek ha gonisogethek rag agan kemenethow yeth.
Jori Ansell, Kaderyer Akademi Kernewek
Jamie Bevan, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg
Ciarán Mac Giolla Bhéin, Bainisteoir Abhcóideachta, Conradh na Gaeilge
Dòmhnall Mac Nèill, Ceannard, Comunn na Gàidhlig
Graham Sandercock, Kesva an Taves Kernewek