Hoffem gynnig ambell sylw mewn ymateb i'ch ymgynghoriad ynghylch allbynnau ystadegol ar amcangyfrifon ac amcanestyniadau poblogaeth ac aelwydydd.

Pryderwn fod yr ystadegau a'u defnydd wedi niweidio'r Gymraeg dros y blynyddoedd gan olygu adeiladu tai nad oes angen lleol ar eu cyfer.  Yn benodol mae'r dulliau cyfredol a ddefnyddir i baratoi’r ystadegau yn achosi peth pryder inni.

Yn y ddogfen 'Amcanestyniadau Poblogaeth Is-genedlaethol: Adroddiad Technegol ar Amcanestyniadau Poblogaeth Awdurdodau Lleol a Pharciau Cenedlaethol ar gyfer Cymru' a gyhoeddwyd gan Wasanaethau Gwybodaeth a Dadansoddi Llywodraeth Cymru yn Ionawr 2016, nodir bod yr amcanestyniadau cyfunol ar gyfer awdurdodau lleol yn uwch na Chymru yn ei chyfanrwydd. Nodwn fod tudalen 5 y ddogfen yn nodi bod y bwlch rhwng y ddau amcanestyniad dros gyfnod yr amcanestyniadau yn cynyddu i oddeutu 37,000 yn 2020 ac i 54,000 yn 2030.

Dylid gwneud hynny'n gliriach yn enwedig wrth ystyried eu defnydd mewn penderfyniadau cynllunio. Mae'n debyg bod y data yn awgrymu bod yr amcanestyniad cenedlaethol Cymreig yn gadarnach na'r llall felly dylai fod cafeat eithaf cryf ar yr amcanestyniadau awdurdodau lleol.

Mae rhagdybiaeth bod llif mudo statig yn y prif amcanestyniad. Mae hynny'n golygu y byddai disgwyl i fewnfudo hanesyddol uchel gael ei ailadrodd dros bob cyfnod amser wrth fynd ymlaen. Mae tudalen 24 o'r ddogfen a gyhoeddir yn Ionawr 2016 yn gwneud hynny'n glir. Mewn rhai ardaloedd lle does dim twf naturiol yn y boblogaeth, mynegir pryder bod yr amcanestyniadau yn achosi'r mudo, mewn ffordd anuniongyrchol, gan eu bod yn arwain at adeiladu tai nad oes angen iddynt yn lleol.  Awgrymwn felly y dylid edrych i mewn i'r mater hwn.  Mae'r bwysig bod yr amcanestyniadau a'r tueddiadau y maent yn eu disgrifio yn annibynol ar ei gilydd.

O ran dod o hyd i ddata ar wefannau, mae hyn yn gallu bod yn anodd oherwydd cymhlethdod gwefan Llywodraeth Cymru a StatsCymru.  Mae hefyd yn siomedig nad yw'r datganiadau ystadegol, fel rheol, yn cael eu cyhoeddi yn Gymraeg.  Mae'r Llywodraeth am weld rhagor o ymchwil a dysgu yn digwydd drwy'r Gymraeg ym mhrifysgolion Cymru, ond mae'r arfer o gyhoeddi eu hymchwil eu hunain yn Saesneg yn unig yn milwrio yn erbyn annog myfyrwyr a allai fod yn defnyddio data rhag dewis i ddilyn eu hastudiaethau drwy'r Gymraeg.  

Yn gywir, 

Tamsin Davies,