Mae rhai o’r cynghorau mwyaf yng Nghymru - gan gynnwys Caerdydd, Bro Morgannwg a Sir Gaerfyrddin - yn colli allan ar filiynau o bunnau'r flwyddyn drwy beidio â defnyddio pwerau i godi treth cyngor uwch ar ail gartrefi.

Mae cynghorwyr yn Ynys Môn a Gwynedd wedi eu rhybuddio i beidio â chadw at gynllun i adeliadu miloedd o dai ar gyfer gweithwyr i Wylfa-B er bod y prosiect wedi eu canslo, wrth iddyn nhw ystyried diwygio eu Cynllun Datblygu Lleol. 

Mae angen mynd i’r afael â’r argyfwng yn y farchnad dai sy’n ‘gwagio pentrefi Cymraeg’ - dyna fydd prif neges mudiad iaith mewn cynhadledd yn Aberystwyth heddiw (dydd Sadwrn, 12fed Hydref).

Mi fyddai ymgyrchwyr iaith yn barod i gefnogi protestiadau mewn cymunedau gwledig er mwyn atal Brecsit caled, meddai mudiad iaith yn yr Eisteddfod heddiw.

Fis diwethaf, rhybuddiodd ffermwyr y gallai gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb arwain at anufudd-dod sifil ar lawr gwlad. Ac mewn cyfarfod ar faes yr Eisteddfod yn Llanrwst heddiw, dywedodd Robat Idris o Gymdeithas yr Iaith y byddai’r mudiad yn cefnogi unrhyw brotestiadau di-drais a drefnir gan ffermwyr ar lawr gwlad er mwyn amddiffyn cymunedau gwledig.

Mae mudiad iaith wedi cyhuddo arweinyddiaeth cyngor Gwynedd o ‘fygwth’ cynghorwyr er mwyn osgoi trafodaeth ar ei gynlluniau i atal asesiadau effaith iaith ar y rhan helaeth o geisiadau cynllunio.