Lansiwyd cynllun Diogelwn yn 2021 er mwyn i berchnogion allu diogelu’r enwau Cymraeg ar eu tai, ond mae e bellach wedi ei ehangu i gynnwys enwau ar dir, a bydd y cynllun ar ei newydd wedd yn cael ei gyflwyno mewn digwyddiad ar stondin Cymdeithas yr Iaith ar faes yr Eisteddfod heddiw (dydd Llun 01/08/2022).

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi ysgrifennu at Arweinydd Cyngor Ceredigion gan alw arno i  ‘wneud defnydd llawn’ o’i bwerau newydd i fynd i’r afael â’r argyfwng tai. 

Mae’n dilyn cyhoeddiad y Prif Weinidog, Mark Drakeford, ac Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price, fis diwetha y bydd gan awdurdodau lleol ragor o rymoedd i fynd i’r afael ag ail gartrefi. Mae’r pecyn o fesurau yn cynnwys y canlynol:

Wrth ymateb i gyhoeddiad am y cwymp ym mhoblogaeth Ceredigion wrth i bobl ifanc adael y sir rydyn ni wedi galw ar y Llywodraeth i weithredu ar frys.

Yn ôl Is-gadeirydd y mudiad, Tamsin Davies:

Mae'r Torïaid wedi dangos eu bod ar ochr y rhai sydd ar eu hennill o dan y drefn bresennol trwy gyflwyno dadl yn y Senedd heddiw (dydd Mercher 06/07) i'w gwneud yn anos rheoleiddio llety gwyliau ac ail gartrefi ac yn haws i berchnogion ail dai osgoi talu treth ar ail dŷ.

Cyn y ddadl mae aelodau Cymdeithas yr Iaith wedi gosod posteri ar swyddfeydd y Torïaid yn Hwlffordd, Arberth, Llandudno ac Ynys Môn yn galw am Ddeddf Eiddo ac yn hysbysebu protest dros Deddf eiddo ar faes yr Eisteddfod

Mae'r Llywodraeth wedi cyhoeddi pecyn o fesurau i fynd i'r afael ag ail dai ond mae'r broblem yn ehangach na thai gwyliau.

Yn ôl Jeff Smith, Cadeirydd Cymunedau Cynaliadwy Cymdeithas yr Iaith:

Byddwn ni'n cynnal rali fawr ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol yn Nhregaron ar ddydd Iau 4 Awst.
Bydd y rali yn rhan o ymgyrch "Nid yw Cymru ar werth" a disgwylir i gannoedd orymdeithio o uned Cymdeithas yr Iaith ar faes yr Eisteddfod at uned Llywodraeth Cymru.

Cyhoeddwyd y bwriad i gynnal rali 50 diwrnod i'r dyddiad, a bydd cyhoeddiad dyddiol am siaradwyr, cantorion a threfniadau'r rali nes diwrnod y rali.

Mae gormod o alw am ymchwil pellach yn hytrach na gweithredu yn argymhellion adroddiad y Pwyllgor Llywodraeth Leol a Thai ar ail gartrefi yn ôl Cymdeithas yr Iaith.

Cynhaliwyd yr ymchwil yn sgil adroddiad y Dr Simon Brooks, 'Ail gartrefi – Datblygu polisïau newydd yng Nghymru'. Ers cyhoeddi adroddiad Dr Simon Brooks mae'r Llywodraeth wedi cyhoeddi cynllun o fesurau peilot yn Nwyfor a dau ymgynghoriad.

Wedi i bobl Ynys Môn gael eu hatal rhag prynu tai newydd ar yr ynys fe wnaeth Cymdeithas yr Iaith gynnal piced i fynnu Deddf Eiddo fel nad oes rhywbeth fel hyn yn digwydd eto.

Mae ystâd o 16 o dai ym Mrynteg, ger Benllech, yn cael eu hadeiladu, ag amod cynllunio arnynt sy'n golygu bod yn rhaid eu gwerthu fel cartrefi gwyliau, nid fel prif gartref.

Codwch lais dros ein cymunedau a mynnu cartrefi fforddiadwy i bawb!

Mae Llywodraeth Cymru wrthi’n cynnal dau ymgynghoriad pwysig ar faterion tai sy’n cau ddydd Mawrth Chwefror 22, ac mae angen eich cymorth chi i sicrhau bod llais ein cymunedau a phobl gyffredin yn cael eu clywed.