Yn dilyn penderfyniad Cabinet Cyngor Gwynedd i gymeradwyo cyflwyno cyfarwyddyd Erthygl 4, fyddai’n gwneud caniatâd cynllunio’n ofynnol er mwyn troi cartref parhaol yn ail gartref neu lety gwyliau, mae Cymdeithas yr Iaith wedi galw ar Lywodraeth Cymru i roi canllawiau ac adnoddau i awdurdodau cynllunio er mwyn eu galluogi i gymryd camau tebyg.

Mae ymgyrchwyr iaith yn disgwyl i Gabinet Cyngor Gwynedd gymeradwyo cyflwyno Gorchymyn Erthygl 4 ar draws y sir fyddai’n cyfyngu ar ail dai a llety gwyliau a mynd i’r afael gyda’r argyfwng tai yn y sir. Mae galwadau hefyd ar gynghorau eraill i ddilyn eu hesiampl ac ar Lywodraeth Cymru roi cymorth i’r cynghorau hyn.

Mewn Cyfarfod Arferol ar nos Lun, 11 Mawrth, cytunodd Cyngor Tref Blaenau Ffestiniog yn unfrydol i basio cynnig yn ‘datgan cefnogaeth i alwad Cymdeithas yr Iaith am Ddeddf Eiddo’.

Daw y cyhoeddiad o flaen rali fawr Nid yw Cymru ar Werth yn y dref ar 4 Mai, lle bydd Beth Winter AS, Mabon ap Gwynfor AoS a’r cynghorydd Craig ab Iago ymysg rheiny fydd yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno ‘Ddeddf Eiddo - Dim Llai’ i fynd i’r afael â’r argyfwng tai a sicrhau bod tai yn cael eu trin fel cartrefi.

Ni fydd gweithredu radical i ddatrys yr argyfwng tai yng Nghymru a diogelu cymunedau Cymraeg oni bai i bobl ddod mewn nifer mawr i Rali Nid yw Cymru ar Werth ym Mlaenau Ffestiniog ar Fai 4 i ddangos cryfder teimladau

Mae pryderon ymysg ymgyrchwyr iaith nad yw’r Llywodraeth yn deall maint yr argyfwng sy’n wynebu cymunedau Cymraeg, a na fydd polisïau digon blaengar i fynd at wraidd y broblem yn cael eu mabwysiadu.

Bydd Beth Winter, Aelod Seneddol Llafur dros Gwm Cynon, a Mabon ap Gwynfor, Aelod Plaid Cymru o’r Senedd dros Ddwyfor Meirionnydd, ymysg siaradwyr rali Nid yw Cymru ar Werth ym Mlaenau Ffestiniog ar 4 Mai.

Bydd y rali, sy’n cymryd lle ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Gweithwyr, yn pwysleisio’r angen am Ddeddf Eiddo i sicrhau bod tai yn cael eu trin yn bennaf fel angen cymunedol, nid asedau masnachol, fel bod pobl yn gallu parhau i fyw a gweithio yn eu cymunedau.

Mae Cymdeithas yr Iaith yn annog trigolion lleol i ymweld ag uned Cyngor Sir Môn yn Sioe Môn (Dydd Mawrth, 15 Awst a Dydd Mercher, 16 Awst) i'w holi a ydy'r Cyngor unwaith eto am geisio cau ysgolion gwledig yr ynys. Mae dogfen fewnol gan y Cyngor Sir wedi dod i feddiant y Gymdeithas sydd, fe ymddengys, yn argymell cau 14 o ysgolion cynradd cyn diwedd y ddegawd, a chreu tair ysgol newydd i ganoli addysg.

Esboniodd Robat Idris, Cadeirydd Cenedlaethol y Gymdeithas:

Mae Cyngor Ynys Môn yn parhau i geisio rhagdybio o blaid cau ysgolion pentre - mae Pwyllgor Sgriwtini Corfforaethol y cyngor wedi cymeradwyo Adroddiad Ymgynghori ar y "Strategaeth Moderneiddio Cymunedau Dysgu a Datblygu’r Gymraeg".

Er bod y Cod Trefniadaeth Ysgolion yn gosod rhagdyb o blaid cadw ysgolion gwledig ar agor ac er gwaetha ymatebion yn pwysleisio'r angen i ystyried camau heblaw cau ysgolion gwledig, prin bod yr adroddiad yn cynnig unrhyw newidiadau i'r Strategaeth, sy'n dyfodol bygwth ysgolion.