Mae cynghorwyr yn Ynys Môn a Gwynedd wedi eu rhybuddio i beidio â chadw at gynllun i adeliadu miloedd o dai ar gyfer gweithwyr i Wylfa-B er bod y prosiect wedi eu canslo, wrth iddyn nhw ystyried diwygio eu Cynllun Datblygu Lleol. 

Mae mudiad iaith wedi ymateb i honiadau sydd wedi eu hadrodd yn y wasg bod siop KFC ym Mangor wedi atal gweithiwr rhag siarad Cymraeg gyda chwsmeriaid. 

Mae mudiad iaith wedi cyhuddo arweinyddiaeth cyngor Gwynedd o ‘fygwth’ cynghorwyr er mwyn osgoi trafodaeth ar ei gynlluniau i atal asesiadau effaith iaith ar y rhan helaeth o geisiadau cynllunio.

Mae Cyngor Gwynedd yn wynebu her gyfreithiol os yw’n bwrw ymlaen gyda newid polisi a fyddai’n atal cynghorwyr rhag comisiynu asesiadau effaith iaith ar y rhan helaeth o geisiadau cynllunio, yn ôl bargyfreithiwr.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi croesawu penderfyniad Pwyllgor Gwaith Cyngor Ynys Môn heddiw i ddiddymu'r penderfyniad i gau ysgolion Bodffordd, Talwrn a Biwmares.

Dywedodd Ffred Ffransis o Gymdeithas yr Iaith:

"Mae'r swyddogion a'r cynghorwyr wedi bod yn ddewr yn ymddiheuro'n agored oherwydd eu bod, yng ngeiriau'r Prif Weithredwr Dr Gwynne Jones, 'am barchu'r cymunedau yr ydym yn cydweithio â nhw'.

Daeth ymgyrchwyr ynghyd ym Mhenrhyndeudraeth heddiw i drafod camau polisi i ddelio ag effaith ail gartrefi ar y Gymraeg.

O dan gadeiryddiaeth y pensaer, y gweithredwr cymdeithasol a’r ymgyrchydd iaith Sel Jones, trafododd Liz Saville Roberts AS, Elfed Roberts ac Elin Hywel wahanol agweddau o’r pwnc. Yn ôl ystadegau diweddar, roedd 39% o’r tai a werthwyd yng Ngwynedd yn 2017/18 yn ail gartrefi.

Yn siarad ar ôl y digwyddiad, dywedodd Robat Idris o Gymdeithas yr Iaith:

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi croesawu’n wresog dro pedol Cyngor Ynys Môn sy’n golygu na fyddan nhw’n cau Ysgol Bodffordd.  

Mae'r Gweinidog Addysg Kirsty Williams wedi cadarnhau y bydd ei swyddogion yn cynnal ymchwiliad i gŵyn na wnaeth Cyngor Ynys Môn gadw at ofynion y Côd Trefniadaeth Ysgolion wrth benderfynu cau Ysgol Gymunedol Bodffordd. Mae Cymdeithas yr Iaith a Llywodraethwyr a Rhieni'r ysgol wedi cyflwyno cwynion ffurfiol i'r llywodraeth na wnaeth y Cyngor archwilio'r posibiliadau eraill yn gydwybodol nac ystyried effaith cau'r ysgol ar y gymuned.

Mae mudiad iaith wedi ymateb i benderfyniad cabinet Gwynedd heddiw ar dynged canolfannau iaith y sir.

Dywedodd Gwion Emyr, swyddog maes Cymdeithas yr Iaith yn y gogledd: