Mae polisi iaith newydd arfaethedig gan gyngor Ynys Môn yn peryglu defnydd o'r Gymraeg, medd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg cyn i gynghorwyr yr Ynys drafod y mater heddiw (dydd Llun, 25ain Ebrill).

Bydd cynghorwyr Ynys Môn yn trafod mabwysiadu polisi iaith newydd ddydd Llun a fyddai'n golygu rhoi statws swyddogol i'r Saesneg. Mewn llythyr at y cyngor, mae'r mudiad iaith yn rhybuddio bod y polisi yn camddeall ac yn camddehongli'r ddeddfwriaeth iaith ddiweddaraf, Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011. 

Mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi croesawu penderfyniad pwyllgor cynllunio i wrthod cais i adeiladu dros dri chant o dai yn ardal Bangor.

Ysgrifennodd y mudiad at bwyllgor cynllunio y cyngor ychydig fisoedd yn ôl gan eu hatgoffa o'u pwerau newydd i wrthod datblygiadau ar sail eu heffaith ar yr iaith.

Dywedodd Bethan Ruth, swyddog maes lleol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg:

Ymgasglodd ymgyrchwyr 'Tyfu nid Torri' yng Nghaernarfon mewn protest gweledol er mwyn ymwrthod â'r toriadau arfaethedig gan Gyngor Gwynedd fis Mawrth. Mae eu hymgyrch 'Tyfu nid Torri' yn gobeithio dwyn perswâd ar gynghorwyr Gwynedd i wneud safiad gwleidyddol a gwrthod y cyllid i’r Cyngor ar gyfer y flwyddyn nesaf a fydd yn cael ei chyflwyno ger bron y Cyngor gan y cabinet yng nghyfarfod llawn y Cyngor fis Mawrth.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi ymateb gyda siomedigaeth i'r newyddion bod dau gyfarwyddwr di-gymraeg wedi eu penodi gan Gartrefi Cymunedol Gwynedd.

Wrth i 'ymgynghoriad' Cyngor Gwynedd ar y cynllun datblygu barhau, bydd ymgyrchwyr yn cynnal cyfarfod cyhoeddus yn Nyffryn Nantlle ddydd Iau yma (19 Mawrth) i ddangos sut mae mynd ati o ddifri i gael barn pobl leol.

Wythnos i fewn i gyfnod ymgynghorol cynllun datblygu lleol Gwynedd a Môn, mae
ymgyrchwyr iaith wedi galw ar i Gomisiynydd y Gymraeg ymyrryd yn y broses gan
fod yr asesiad iaith a gyhoeddwyd gan y siroedd yn ‘annibynadwy’.

Credant nad yw Cyngor Gwynedd a Môn yn gallu profi bod adeiladu 7,902 ‘yn
annhebygol o gael effaith andwyol ar yr iaith Gymraeg’.

Meddai Menna Machreth, Cadeirydd Rhanbarth Gwynedd a Môn:

Mae caredigion yr iaith wedi cwyno bod ymgynghoriad ar gynlluniau i adeiladu tua wyth mil o dai yn sir Gwynedd ac Ynys Môn yn 'cau pobl allan' wedi iddi ddod i'r amlwg y bydd yr holl gyfarfodydd cyhoeddus ar y cynllun yn ystod oriau gwaith.

Mae'r mudiad iaith Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi datgan ei bwriad o geisio arfogi trigolion siroedd Gwynedd a Môn yn y broses o gasglu barn gyhoeddus am y cynllun tai, fydd yn cychwyn ar Chwefror 16 2015.

Meddai Osian Jones, trefnydd y Gymdeithas yn y gogledd.

“Fel rhai sydd wedi ymgyrchu yn erbyn gor-ddatblygu yn y Cynllun Datblygu Lleol
ers blwyddyn a mwy, rydym yn grediniol ein barn bod y broses o lunio'r cynllun
gorffenedig yn cyrraedd cyfnod allweddol iawn”

Ychwanegodd -