Disgwylir cannoedd o bobl yn rali "Nid yw Cymru ar Werth" tu allan i swyddfeydd Cyngor Ynys Môn yn Llangefni am 1pm ddydd Sadwrn.

Mewn rali yn Llangefni ar ddydd Sadwrn 17eg Medi bydd Cymdeithas yr Iaith yn cyhuddo Llywodraeth Cymru o lusgo traed wrth weithredu ei addewid i reoli ail gartrefi a llety gwyliau mewn cymunedau lle mae pobl ifanc yn methu cael lle i fyw yn eu cymuned eu hunain.

Esboniodd Osian Jones, un o drefnwyr y rali:

Lansiwyd cynllun Diogelwn yn 2021 er mwyn i berchnogion allu diogelu’r enwau Cymraeg ar eu tai, ond mae e bellach wedi ei ehangu i gynnwys enwau ar dir, a bydd y cynllun ar ei newydd wedd yn cael ei gyflwyno mewn digwyddiad ar stondin Cymdeithas yr Iaith ar faes yr Eisteddfod heddiw (dydd Llun 01/08/2022).

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi ysgrifennu at Arweinydd Cyngor Ceredigion gan alw arno i  ‘wneud defnydd llawn’ o’i bwerau newydd i fynd i’r afael â’r argyfwng tai. 

Mae’n dilyn cyhoeddiad y Prif Weinidog, Mark Drakeford, ac Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price, fis diwetha y bydd gan awdurdodau lleol ragor o rymoedd i fynd i’r afael ag ail gartrefi. Mae’r pecyn o fesurau yn cynnwys y canlynol:

Wrth ymateb i gyhoeddiad am y cwymp ym mhoblogaeth Ceredigion wrth i bobl ifanc adael y sir rydyn ni wedi galw ar y Llywodraeth i weithredu ar frys.

Yn ôl Is-gadeirydd y mudiad, Tamsin Davies:

Mae'r Torïaid wedi dangos eu bod ar ochr y rhai sydd ar eu hennill o dan y drefn bresennol trwy gyflwyno dadl yn y Senedd heddiw (dydd Mercher 06/07) i'w gwneud yn anos rheoleiddio llety gwyliau ac ail gartrefi ac yn haws i berchnogion ail dai osgoi talu treth ar ail dŷ.

Cyn y ddadl mae aelodau Cymdeithas yr Iaith wedi gosod posteri ar swyddfeydd y Torïaid yn Hwlffordd, Arberth, Llandudno ac Ynys Môn yn galw am Ddeddf Eiddo ac yn hysbysebu protest dros Deddf eiddo ar faes yr Eisteddfod

Mae'r Llywodraeth wedi cyhoeddi pecyn o fesurau i fynd i'r afael ag ail dai ond mae'r broblem yn ehangach na thai gwyliau.

Yn ôl Jeff Smith, Cadeirydd Cymunedau Cynaliadwy Cymdeithas yr Iaith:

Byddwn ni'n cynnal rali fawr ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol yn Nhregaron ar ddydd Iau 4 Awst.
Bydd y rali yn rhan o ymgyrch "Nid yw Cymru ar werth" a disgwylir i gannoedd orymdeithio o uned Cymdeithas yr Iaith ar faes yr Eisteddfod at uned Llywodraeth Cymru.

Cyhoeddwyd y bwriad i gynnal rali 50 diwrnod i'r dyddiad, a bydd cyhoeddiad dyddiol am siaradwyr, cantorion a threfniadau'r rali nes diwrnod y rali.

Mae gormod o alw am ymchwil pellach yn hytrach na gweithredu yn argymhellion adroddiad y Pwyllgor Llywodraeth Leol a Thai ar ail gartrefi yn ôl Cymdeithas yr Iaith.

Cynhaliwyd yr ymchwil yn sgil adroddiad y Dr Simon Brooks, 'Ail gartrefi – Datblygu polisïau newydd yng Nghymru'. Ers cyhoeddi adroddiad Dr Simon Brooks mae'r Llywodraeth wedi cyhoeddi cynllun o fesurau peilot yn Nwyfor a dau ymgynghoriad.