Mae papurau ar gyfer cyfarfod Cabinet Cyngor Ceredigion fore Mawrth nesaf (3 Medi), sy’n gofyn iddynt roi caniatâd i swyddogion yr awdurdod gychwyn proses o ymgynghoriad statudol ar gynnig i gau pedair o ysgolion pentrefol cynradd Cymraeg y Sir, wedi’u cyhoeddi ar wefan y Cyngor.
Yn dilyn cyhoeddiad adroddiad terfynol y Comisiwn Cymunedau Cymraeg heddiw (dydd Iau, 8 Awst), mae Cymdeithas yr Iaith wedi galw ar Lywodraeth Cymru i “gydnabod yr argyfwng” sy’n cael ei amlinellu yn yr adroddiad a gweithredu ar frys ar ei argymhellion mewn meysydd megis tai a chynllunio yn ogystal ag addysg.
Dywedodd Joseff Gnagbo, Cadeirydd Cenedlaethol Cymdeithas yr Iaith:
Bu trafodaeth heddiw (7 Awst) ar stondin Cymdeithas yr Iaith ar Faes yr Eisteddfod ar y cydweithio bu rhwng y mudiad a chymunedau glofaol de Cymru yn ystod Streic y Glowyr 1984-85.
Ar drothwy’r Eisteddfod Genedlaethol ym Mhontypridd, mae ymgyrchwyr iaith wedi beirniadu Cyngor Rhondda Cynon Taf yn hallt am ddiffyg twf addysg Gymraeg yn y sir, gan alw ar y Cyngor i fynd ati ar fyrder i wneud iawn am “ddegawdau o ddiffyg gweithredu”.
Mae aelodau Cymdeithas yr Iaith wedi gweithredu yn erbyn swyddfeydd Llywodraeth Cymru ar draws Cymru dros nos (17 Gorffennaf) mewn ymateb i oedi wrth gyhoeddi eu Papur Gwyn hir-ddisgwyliedig ar dai, gan ddatgan mai datrys yr argyfwng tai fydd her fwyaf Prif Weinidog nesaf Cymru.
Yn dilyn penderfyniad Cabinet Cyngor Gwynedd i gymeradwyo cyflwyno cyfarwyddyd Erthygl 4, fyddai’n gwneud caniatâd cynllunio’n ofynnol er mwyn troi cartref parhaol yn ail gartref neu lety gwyliau, mae Cymdeithas yr Iaith wedi galw ar Lywodraeth Cymru i roi canllawiau ac adnoddau i awdurdodau cynllunio er mwyn eu galluogi i gymryd camau tebyg.
Wrth ymateb i gyhoeddi Bil y Gymraeg ac Addysg heddiw, mae Cymdeithas yr Iaith yn dweud bod y Llywodraeth yn “colli cyfle mewn cenhedlaeth” i osod nod hirdymor bod pob plentyn yn cael addysg Gymraeg, gan bwysleisio mai blaenoriaeth y mudiad yn ystod y misoedd nesaf fydd cryfhau’r ddeddfwriaeth yn ystod ei thaith trwy&rsq
Mae ymgyrchwyr iaith yn disgwyl i Gabinet Cyngor Gwynedd gymeradwyo cyflwyno Gorchymyn Erthygl 4 ar draws y sir fyddai’n cyfyngu ar ail dai a llety gwyliau a mynd i’r afael gyda’r argyfwng tai yn y sir. Mae galwadau hefyd ar gynghorau eraill i ddilyn eu hesiampl ac ar Lywodraeth Cymru roi cymorth i’r cynghorau hyn.
Bydd Cowbois Rhos Botwnnog, HMS Morris a Pedair ymysg rheiny fydd yn chwarae yn gigs Cymdeithas yr Iaith ym Mhontypridd yn ystod wythnos yr Eisteddfod Genedlaethol eleni.
Cyhoeddodd Dylan Jenkins, trefnydd gigs Cymdeithas yr Iaith eleni, rhai o’r artistiaid fydd yn chwarae yn gigs y mudiad eleni ar raglen Huw Stephens ar Radio Cymru neithiwr (20 Mehefin).
