Mae mudiad iaith wedi galw am Ddeddf Addysg Gymraeg er mwyn sicrhau bod pob cyngor yn ehangu canolfannau trochi sy’n galluogi plant i dderbyn eu haddysg drwy gyfrwng y Gymraeg, mewn rali ar faes yr Eisteddfod.

Fe alwodd ymgyrchwyr iaith ar Lywodraeth Cymru i lunio polisi a fyddai’n sefydlu hawliau i fudwyr ddysgu’r Gymraeg, mewn digwyddiad ar faes yr Eisteddfod heddiw (11yb, dydd Iau, 8fed Awst).  

Bydd ymgyrchwyr yn lansio deiseb yng ngŵyl Tafwyl heddiw (dydd Sadwrn, 22ain Mehefin) yn galw ar i Gyngor Caerdydd wneud yr ysgol gyntaf sy’n rhan o ddatblygiad tai newydd yng ngogledd-orllewin y ddinas yn un cyfrwng Cymraeg yn hytrach na dwyieithog.

Ym mis Ebrill eleni, ac yn groes i addewid Arweinydd Cyngor Caerdydd i agor ysgol benodedig Gymraeg fel rhan o’r datblygiad tai enfawr, cytunodd cabinet y cyngor i ymgynghori ar gynnig i agor ffrwd Saesneg o fewn yr ysgol gyntaf.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi ymateb i lansiad ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar reoliadau addysg Gymraeg heddiw gan ddweud bod ‘gwir angen Deddf Addysg Gymraeg’. 

Yn yr adroddiad a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru i adolygu’r system o gynllunio addysg Gymraeg, dywed panel o arbenigwyr:

Dim ond prentisiaethau cyfrwng Saesneg a gynhaliwyd gan S4C yn ystod y pedair blynedd diwethaf, yn ôl ymchwil gan fudiad iaith.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi croesawu penderfyniad Pwyllgor Gwaith Cyngor Ynys Môn heddiw i ddiddymu'r penderfyniad i gau ysgolion Bodffordd, Talwrn a Biwmares.

Dywedodd Ffred Ffransis o Gymdeithas yr Iaith:

"Mae'r swyddogion a'r cynghorwyr wedi bod yn ddewr yn ymddiheuro'n agored oherwydd eu bod, yng ngeiriau'r Prif Weithredwr Dr Gwynne Jones, 'am barchu'r cymunedau yr ydym yn cydweithio â nhw'.

Wrth ymateb i gyhoeddiad Cyngor Sir Gâr eu bod yn dechrau cyfnod o ymgynghori i newid darpariaeth Cyfnod Sylfaen ysgolion Y Ddwylan, Griffith Jones, Llangynnwr a Llys Hywel i fod yn Gymraeg a newid  Ysgol Rhys Pritchard o fod yn ddwy ffrwd i fod yn ysgol Gymraeg dywedodd Sioned Elin ar ran Cymdeithas yr Iaith yn Sir Gaerfyrddin:

"Rydyn ni'n llongyfarch y cyngor am ddechrau ymgynghoriad er mwyn gosod pump o ysgolion y sir ar lwybr tuag at addysg Gymraeg, a hyderwn y bydd cefnogaeth eang i hynny."

Dim ond un cyngor yng Nghymru sydd wedi cynnig prentisiaethau cyfrwng Cymraeg yn y pedair blynedd diwethaf, yn ôl ymchwil gan fudiad iaith.

Mae ymatebion i geisiadau rhyddid gwybodaeth Cymdeithas yr Iaith wedi datgelu mai dim ond un cyngor sydd wedi cyflogi prentisiaid sydd wedi gwneud eu fframwaith cymhwyster drwy gyfrwng y Gymraeg dros y pedair blynedd diwethaf, sef Cyngor Rhondda Cynon Taf.