Mae Cyngor Sir Caerfyrddin wedi cychwyn ymgynghoriad statudol chwe wythnos ar gynnig i gau Ysgol gyfrwng Cymraeg Mynydd-y-Garreg ger Cydweli tra bo'r ysgol ei hun ar gau oherwydd pandemig.

Ar yr un pryd bydd gofyn i'r Cyngor Sir dderbyn drafft ddiweddaraf y Cynllun Datblygu Lleol (hyd at 2033) er bod swyddogion yn cyfaddef y bydd y cynllun yn cael effaith negyddol ar y Gymraeg. Mae Cymdeithas yr Iaith wedi dweud fod hon yn "wythnos dywyll i'r Gymraeg yn Sir Gâr".

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi datgan fod Bwrdd Gweithredol Cyngor Sir
Caerfyrddin wedi "achosi poen meddwl di-angen" i lywodraethwyr, rhieni
a'r gymuned leol ym Mynydd-y-Garreg trwy awdurdodi Ymgynghoriad Statudol
ar gynnig i gau ysgol y pentref, fel rhan o gynllun ehangach i geisio
cyllid am adeilad newydd i Ysgol Gymraeg Gwenllian yng Nghydweli. Mae'r
Gymdeithas yn dadlau y buasai wedi bod yn gynt i wneud cais yn syth am
adeilad newydd i Ysgol Gwenllian, heb gyplysu hyn ag ymdrech i gau ysgol

Fel rhan o Rali aml-safle "Nid yw Cymru ar Werth" fore Sadwrn yma, 21/11, bydd aelodau Cymdeithas yr Iaith wrth Neuadd y Sir Caerfyrddin yn pwyso ar Gynghorau Sir Caerfyrddin a Phenfro i gefnogi'r ymgyrch. Cyflwynir llythyr i gynrychiolydd y ddau Gyngor Sir yn gofyn iddynt bwyso ar y Llywodraeth i roi grymoedd argyfwng i Awdurdodau Lleol i reoli'r farchnad dai er mwyn
sicrhau cartrefi i bobl leol.

Bydd Cymdeithas yr Iaith yn Sir Gaerfyrddin yn mynnu mewn fforwm cyhoeddus yfory (dydd Sadwrn 14/11) y dylai'r gallu i gyfathrebu a chyflawni eu gwaith trwy gyfrwng y Gymraeg fod yn sgil addysgol hanfodol i bob myfyriwr mewn addysg ôl-16 yn y sir.
Bydd Toni Schiavone, sy'n gyn-gynghorydd i Lywodraeth Cymru ar addysg, yn lansio'r ymgyrch ar ran y Gymdeithas. Yn ymateb yn ffurfiol fe fydd:

* Ar ran Cyngor Sir Caerfyrddin - Cynghorydd Glynog Davies (Deiliad portffolio addysg ar y Bwrdd Gweithredol) a'r Cyng Peter

Wrth ddanfon tystiolaeth atodol at yr ymgynghoriad ar Gynllun Datblygu Lleol Sir Gaerfyrddin, mae Cymdeithas yr Iaith yn lleol wedi rhybuddio fod perfformiad yr economi a’r farchnad dai dros yr haf wedi dangos y byddai 8000 o dai newydd yn mynd tuag at dai gwyliau, Air B&B a denu mewnlifiad yn hytrach nag ar gyfer gweithwyr mewn swyddi newydd.

Mae ymhell dros gant o addysgwyr o Sir Gaerfyrddin a Dyffryn Teifi wedi llofnodi llythyr, a drefnwyd gan Gymdeithas yr Iaith, at y Gweinidog Addysg yn galw arni i dynnu allan o Fil y Cwricwlwm unrhyw gyfeiriad at orfodi ysgolion i ddysgu Saesneg i blant o 4 oed. Mae'r 115 o addysgwyr yn cynnwys athrawon, swyddogion addysg a llywodraethwyr presennol ac eraill sydd wedi gwasanaethu dros y 30 mlynedd diwethaf.

Mae Cymdeithas yr Iaith yn condemnio'n hallt benderfyniad Cyngor Sir Penfro i werthu fferm hanesyddol Trecadwgan ger Solfach. Bellach, eiddo cwpwl o Gaerloyw yw'r fferm.

Aeth dirprwyaeth o Gymdeithas yr Iaith at Neuadd y Sir Caerfyrddin gyda chopi mawr o lythyr i’w lofnodi gan arweinwyr a swyddogion y Cyngor Sir yn gofyn i’r llywodraeth ganiatáu tri mis ychwanegol o amser i ddiwygio’r Cynllun Datblygu Lleol drafft (a gyhoeddwyd heddiw ar gyfer ymgynghoriad cyhoeddus) er mwyn iddo fod “yn seiliedig ar dystiolaeth i anghenion cymunedau lleol Sir Gâr yn hytrach na thrin y sir fel cronfa i wasanaethu anghenion tybiedig Rhanbarth Bae Abertawe”