Mae Cymdeithas yr Iaith wedi cyhuddo Adran Addysg Cyngor Ynys Môn o geisio ail-wisgo hen bolisi o gau ysgolion gwledig mewn dillad newydd. Mae ymgynghoriad cyhoeddus ar hyn o bryd (ac yn dod i ben ddydd Mercher nesaf 17/5) ar Strategaeth ddrafft "Moderneiddio Cymunedau Dysgu a Datblygu'r Gymraeg" sydd â bygythiad ymhlyg i gau hyd at 17 o ysgolion cynradd sydd â llai na 91 o blant ynddynt.

Ar ran y Gymdeithas, dywed Ffred Ffransis:

Rydyn ni wedi cyhoeddi ein cynigion ar gyfer Deddf Addysg Gymraeg i Bawb heddiw - ar yr un diwrnod ag y mae disgwyl i Lywodraeth Cymru gyhoeddi ei Phapur Gwyn ar y Bil Addysg Gymraeg arfaethedig. 

Mae'r Ddeddf Addysg i'w gweld yma

Fe wnaethon ni lansio ein Deddf Addysg Gymraeg ddrafft yn haf 2022, ac yn dilyn cyfnod o ymgynghori a thrafod mae’r ddeddf derfynol wedi ei chyhoeddi.

Mewn datganiad ar y cyd ar drothwy Dydd Gŵyl Dewi mae Cymdeithas yr Iaith, Dyfodol i’r Iaith a Chylch yr Iaith wedi mynegi pryder ynglŷn â bwriadau Adran Addysg Gwynedd mewn perthynas ag addysg cyfrwng Cymraeg.

Wrth i Gyngor Sir Caerfyrddin adolygu ei Gynllun Moderneiddio Addysg mae Cymdeithas yr Iaith yn y rhanbarth wedi galw ar y cyngor i ddefnyddio'r cyfle i greu cynllun blaengar sy’n cynnwys pawb ac yn cynnig atebion newydd.

Cyn etholiadau awdurdodau lleol llynedd penderfynodd y cyngor oedi ei gynlluniau i ymgynghori ar gau ysgolion Blaenau a Mynydd-y-garreg er mwyn adolygu'r Cynllun Moderneiddio Addysg. Dydy dyfodol yr un o'r ysgolion hynny, na sawl un arall yn y sir, ddim yn sicr er hynny.

Yn ôl y llythyr:

Rydyn ni'n feiriniadol o sylwadau'r Prif Weinidog yn y Siambr yn hallt, ar ôl iddo ddweud nad oedd am weld pob plentyn yng Nghymru yn cael eu haddysg drwy gyfrwng y Gymraeg yn y dyfodol, gan awgrymu ei fod am gynnal y gyfundrefn bresennol lle mae mwyafrif pobl ifanc Cymru yn gadael yr ysgol heb fod yn hyderus yn y Gymraeg.

Rydyn ni wedi galw ar y Prif Weinidog i sicrhau bod pob plentyn fydd yn cael addysg yng Nghymru yn y dyfodol yn gadael yr ysgol yn rhugl yn y Gymraeg. Mae angen gosod y sylfaen nawr i ddechrau gweddnewid y gyfundrefn addysg, fel bod pob ysgol yn dysgu drwy gyfrwng y Gymraeg erbyn 2050.

Rydyn ni'n croesawu cefnogaeth Undod, mudiad sosialaidd, gweriniaethol sy'n ymgyrchu dros annibyniaeth i Gymru, i'r alwad ar Lywodraeth Cymru i osod nod bod pob plentyn yng Nghymru yn derbyn addysg cyfrwng Cymraeg erbyn 2050.

Wrth i Lywodraeth Cymru baratoi cynigion ar gyfer y Bil Addysg Gymraeg, mae Cymdeithas yr Iaith wedi cynnal Symposiwm ym Mae Caerdydd i drafod ei Deddf Addysg Gymraeg ddrafft ei hun.

Dywedodd Catrin Dafydd ar ran Grŵp Addysg Cymdeithas yr Iaith: