Mae Cymdeithas yr Iaith wedi galw ar Jeremy Miles, Gweinidog Addysg a’r Gymraeg Llywodraeth Cymru, i ddangos yr un uchelgais â phobl Cymru wedi iddo dderbyn ymatebion i ymgynghoriad cyhoeddus i Bapur Gwyn ar gyfer ei Fil Addysg Gymraeg.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi mynegi pryderon am ddiffyg datblygiadau diweddar mewn addysg cyfrwng Cymraeg, gan alw am “newid agwedd sylfaenol” gan y Llywodraeth cyn iddynt gyflwyno Deddf Addysg Gymraeg yn y flwyddyn newydd.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi mynegi pryder dros ganfyddiadau adroddiad blynyddol interim Owen Evans, Prif Arolygydd Estyn, gan ddweud eu bod yn “gadarnhad pellach” o fethiant ysgolion cyfrwng Saesneg i greu siaradwyr Cymraeg hyderus.

Ategodd y mudiad ei galwad ar Lywodraeth Cymru i sicrhau addysg cyfrwng Cymraeg i bob plentyn erbyn 2050.

Dywedodd Toni Schiavone, Cadeirydd Grŵp Addysg Cymdeithas yr Iaith:

Ddeng mlynedd ers cyhoeddi adroddiad ‘Un Iaith i Bawb’, a oedd yn argymell dileu Cymraeg ail iaith a chreu un llwybr dysgu Cymraeg yn ei le, mae Cymdeithas yr Iaith wedi cyhuddo’r Llywodraeth o ddiffyg gweithredu sy’n golygu bod mwyafrif disgyblion Cymru yn dal i adael yr ysgol heb y gallu i siarad Cymraeg.

Bydd cyfarfod agored heno yng Nganolfan Cymunedol Glantwymyn sydd wedi’i drefnu gan Gymdeithas yr Iaith yn galw ar Gyngor Sir Powys i beidio â cholli “cyfle euraidd” i dyfu darpariaeth addysg cyfrwng Cymraeg y sir. 

Wrth i Gyngor Powys gynllunio i aildrefnu addysg yn ardal Llanfair Caereinion a Llanfyllin/Gogledd y Trallwng mae Tegwen Bruce-Deans, Prifardd Eisteddfod yr Urdd Sir Gâr eleni, yn dweud ei bod hi am weld mwy o blant ym Mhowys yn derbyn yr un cyfleoedd ag y cafodd hi trwy addysg cyfrwng Cymraeg. 

Mae Cymdeithas yr Iaith yn annog trigolion lleol i ymweld ag uned Cyngor Sir Môn yn Sioe Môn (Dydd Mawrth, 15 Awst a Dydd Mercher, 16 Awst) i'w holi a ydy'r Cyngor unwaith eto am geisio cau ysgolion gwledig yr ynys. Mae dogfen fewnol gan y Cyngor Sir wedi dod i feddiant y Gymdeithas sydd, fe ymddengys, yn argymell cau 14 o ysgolion cynradd cyn diwedd y ddegawd, a chreu tair ysgol newydd i ganoli addysg.

Esboniodd Robat Idris, Cadeirydd Cenedlaethol y Gymdeithas:

Mae Cyngor Ynys Môn yn parhau i geisio rhagdybio o blaid cau ysgolion pentre - mae Pwyllgor Sgriwtini Corfforaethol y cyngor wedi cymeradwyo Adroddiad Ymgynghori ar y "Strategaeth Moderneiddio Cymunedau Dysgu a Datblygu’r Gymraeg".

Er bod y Cod Trefniadaeth Ysgolion yn gosod rhagdyb o blaid cadw ysgolion gwledig ar agor ac er gwaetha ymatebion yn pwysleisio'r angen i ystyried camau heblaw cau ysgolion gwledig, prin bod yr adroddiad yn cynnig unrhyw newidiadau i'r Strategaeth, sy'n dyfodol bygwth ysgolion.

Mae Adran Addysg Cyngor Ynys Môn yn ceisio rhagdybio o blaid cau ysgolion pentre wrth i Bwyllgor Sgriwtini Corfforaethol y cyngor drafod Adroddiad Ymgynghori ar y "Strategaeth Moderneiddio Cymunedau Dysgu a Datblygu’r Gymraeg".

Er bod y Côd Trefniadaeth Ysgolion yn gosod rhagdyb o blaid cadw ysgolion gwledig ar agor ac er gwaetha ymatebion yn pwysleisio'r angen i ystyried camau heblaw cynnal ysgolion gwledig prin bod newidiadau i'r Strategaeth.